Sakıp Sabancı

Kimilerine göre ’paranın baronu’, kimilerine göre zenginliği sevdiren adam’ kimilerine göre ise iyi bir oyuncu; ama bir gerçek var ki ülkemizin yetiştirdiği hayırsever, en güleç yüzlü, girişken ve sosyal, toplumun en çok ilgiyle izlediği medyatik sanayici, işadamı.

7 Nisan 1933 tarihinde Hacı Ömer Sabancı (1906-1966) ve Sadıka Sabancı (1910-1988)'nın ikinci çocuğu olarak Kayseri'nin Akçakaya köyünde doğdu. 

Kardeşleri Ihsan (1931-1979), Hacı (1935-1998), Şevket, Erol ve Özdemir (1941-1996) Sabancı'dır.

Iş hayatına, Akbank’ta "stajyer memur" olarak başladı. Bankada yazı makinesi, hesap makinesi kullanmayı, tahsil fişi, tediye fişi ve makbuz kesmeyi öğrendi. 1948 yılında ilk kez Istanbul'a geldi, Sirkeci'deki Özipek Palas Oteli'nde kaldı. Üç yıl üstüste zatürre hastalığı geçirmesi nedeni ile liseyi bitiremeden okuldan ayrıldı (1950) ve aynı yıl kurulan Bossa Un Fabrikası'nda veznedar oldu; ardından da fabrikanın ticaret müdürü oldu (1955). Teyzesinin kızı Türkan Civelek ile evlendi (1957); Bossa Tekstil Fabrikasında Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapmaya başladı. 

1964 yılında büyük kızı Dilek dünyaya geldi ve aynı yıl Adana Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı oldu. Babası Hacı Ömer Sabancı Istanbul'da vefat etti; Türkiye'deki ilk poliester elyaf ve iplik fabrikası Sasa kuruldu (1966). Kardeşleriyle birlikte Hacı Ömer Sabancı Holding A.Ş.'yi kurarak Yönetim Kurulu Başkanı oldu (1967). Ikinci çocuğu Metin dünyaya geldi (1970). Zihinsel özürlü olarak dünyaya gelen Metin Sabancı'nın tedavisi için Amerika ve Avrupa'da pekçok hastane ve doktora başvuruldu. Tamamen iyileşme olanağı olmayan bu hastalıktan muzdarip pek çok gence yardım için 1976 yılında Erol Sabancı Spastik Çocuklar Tedavi ve Eğitim Merkezi ile 1996 yılında Metin Sabancı Spastik Çocuklar ve Gençler Eğitim Üretim ve Rehabilitasyon Merkezi kuruldu. 1973 yılında küçük kızı Sevil dünyaya geldi.

O sırada Sabancı Holding Genel Koordinatörü olarak görev yapan Türkiye Cumhuriyeti eski Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın ısrarı üzerine Sabancı Holding Istanbul'a taşındı (1974). Anne Sadıka Sabancı'nın bütün malvarlığını bağışlaması ve Sabancı kardeşlerin katkılarıyla Hacı Ömer Sabancı Vakfı ’Vaksa’ kuruldu. Vakıf bugün, toplam 53 yerleşim merkezinde 112 kalıcı esere sahip, Türkiye'nin en büyük aile vakfıdır. Izmit Köseköy'de Lassa (Brisa) daha sonraki yıllarda da Türk sermayesi ile yurtdışındaki ilk banka olan Akınternational Bank (Sabancı Bank Plc.) Londra'da kuruldu (1981) ve Sakıp Sabancı Amerika'da Houston'da ilk kez kalp kapakçığı ameliyatı oldu. 

1984 yılında Eskişehir Anadolu Universitesi tarafından ’onursal doktora’ ünvanı verildi; aynı yıl Stockholm'de Uluslararası Ticaret Odası Kongresi'nde Türkiye'yi temsil etti. ABD eski Başkanı Jimmy Carter ve eşi, Sakıp ve Türkan Sabancı'yı Emirgan'daki evlerinde ziyaret etti; Türk ekonomisindeki gelişmeleri, Avrupa'daki uluslararası firmaların ve bankaların temsilcileri ile Türkiye ile iş yapan Isviçre bankaları ve Isviçre firmalarının temsilcilerine aktarmak amacıyla Isviçre-Türk Derneği'nin Cenevre'de düzenlediği toplantıya konuşmacı olarak katıldı; ilk kitabı ’Işte Hayatım’ yayınlandı; Mimar Sinan konusunda Fransa'nın ünlü Sorbonne Üniversitesi'nde konferans verdi (1985). Ertesi yıl, TÜSIAD'ın Yönetim Kurulu Başkanı oldu. 1987 yılında, şimdi Belçika Kralı olan Prens Albert Istanbul'a gelerek, Sakıp Sabancı'ya Emirgan'daki evi Atlı Köşk'te "Belçika Kraliyet Nişanı" takdim etti; TÜSIAD Yüksek Istişare Konseyi Başkanı oldu ve eşiyle birlikte ABD Başkanı Ronald Reagan ve eşini Beyaz Saray'da ziyaret etti. 1988’de aynı ziyaretini ikinci kez yaptı.

1989 yılında babası Hacı Ömer Sabancı zamanında toplanmaya başlanan Resim ve Hat koleksiyonlarının sergilenmesi için SSCB Kültür Bakanlığı'nın daveti üzerine Moskova'da bir sergi açıldı. Bu sergi, sonraki yıllarda dünyanın en önemli müzelerinde segilenecek "Altın Harfler: Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi'nden Osmanlı Hat-Resim Koleksiyonu Sergisi" için bir mihenk taşı oldu. Amerika'da Houston'da ikinci kez kalp ameliyatı oldu. Japon hükümeti tarafından Sakıp Sabancı'ya "Kutsal Hazine Altın ve Gümüş Yıldız Nişanı" takdim edildi (1992). 

1993 yılında, 1988’de temeli atılan Sabancı Center, 1994’te Japon Toyota ve Mitsui ile yüzde 50/50 ortak olarak Türk otomotiv sanayiine yeni bir pencere açacak Toyotasa fabrikası Adapazarı'nda açıldı. Kardeşi Özdemir Sabancı elim bir saldırıda hayatını kaybetti (1996). Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı tarafından "Devlet Üstün Hizmet Madalyası" ile onurlandırıldı; Dünyaca ünlü gıda devi Fransız Danone ile yüzde 50/50 ortaklıkla Danonesa kuruldu. Fransız Hipermarket zinciri Carrefour ve Sabancı ortaklığı ile Carrefoursa Hipermarket Zinciri kuruldu (1997). "Altın Harfler: Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi'nden Osmanlı Hat-Resim Koleksiyonu Sergisi" New York'ta Metropolitan Müzesi'nde sergilendi. Böylece Metropolitan Müzesi'nde sergilenen ilk özel koleksiyon ünvanına sahip oldu (2000 yılında da Paris'te Louvre Müzesi'nde sergilendi); Du Pont firması ile ortaklaşa Arjantin ve Brezilya'daki endüstriyel iplik ve kord bezi fabrikaları satın alındı ve Kardeşi Hacı Sabancı vefat etti (1988).

Sabancı Üniversitesi Istanbul’da açıldı; Çukurova Üniversitesi tarafından onbirinci onursal doktorasını aldı (1999). Sakıp Sabancı ve ailesi ABD Başkanı Bill Clinton'ın davetlisi olarak Beyaz Saray'a gittiler. Fransız Hükümeti,"Altın Harfler" koleksiyonunun Louvre Müzesi'nde sergilenmesini gerçekleştirerek Fransız-Türk kültür ilişkilerine yaptığı katkılar ve Fransa'nın önde gelen şirketlerinden Danone, Carrefour ve BNP ile sürdürdüğü başarılı ortaklıklarından dolayı, ElysZe Sarayı'nda yapılan törenle, Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac tarafından Sakıp Sabancı'ya "LZgion d'honneur" şeref nişanı takdim edildi. (2001). 10 Nisan 2004 sabahı Sakıp Sabancı, tedavi gördüğü Amerikan Hastanesi'nde, "böbrek tümörünün karaciğere atlaması" nedeniyle hayatını kaybetti (2004).

Sabancı'nın ilkleri

1966 yılında Türkiye'de ilk polyester iplik ve elyaf fabrikası Sasa'nın kurulması ile Türkiye'deki sanayileşme sürecinde büyük bir adım atıldı. 1973 yılında Türkiye'deki ilk kordbezi fabrikası Kordsa, yüzde 100 Türk sermayesi ile kuruldu. 1981 yılında Türk sermayesi ile yurtdışındaki ilk banka AKINTERNATIONAL BANK ( Sabancı Bank Plc.) Londra'da kuruldu.

1974 yılından beri faaliyette olan Lassa, 1988 yılında Japon Bridgestone ve Sabancı'nın yüzde 50-50 ortaklığıyla Brisa adını almıştır. Böylece ilk yabancı ortaklı yüzde 50-50 "joint venture" anlaşması gerçekleşmiştir. Sabancı Topluluğu'nun kurduğu 17 ortaklıktan Brisa, Philip Morrissa, Akçansa, Marsa KJS, I-BIMSA gibi bazılarının statülerinde karın yüzde 3'ünün Vaksa'ya devredilmesi kaydı bulunmaktadır. Prof. Dr. Siyami Ersek, Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay, Mümtaz Zeytinoğlu, Idil Biret, Suna Kan, Leyla Gencer, Cemal Reşit Rey, Hayati Tabanlıoğlu, Münir Nurettin Selçuk, Burhan Felek, Yaşar Doğu, Celal Atik, Adnan Kahveci gibi iş, tıp, sanat ve spor dünyasının önde gelen kişilerinin henüz hayattayken büstlerini yaptırmıştır. Her yıl düzenlediği sanatçı daveti ile Türkiye'nin önde gelen sanatçılarını biraraya toplayan ilk iş adamı oldu.

1986 yılında Vaksa tarafından Kahramanmaraş'a ilk tiyatro binası inşa edildi. Her yıl Milli Eğitim Bakanlığı'nca belirlenen öğretmenlere ’Yılın Öğretmeni Ödülü’nü vererek bir ilki gerçekleştirmiş oldu. Türkiye'deki özürlülere ilişkin çalışmalara önderlik eden ilk işadamı oldu. 1992 yılında Ordu Yardımlaşma Kurumu (Oyak) ile ortaklaşa Oysa Niğde Çimento ve Oysa Iskenderun Çimento kuruldu. 1993 yılında açılan Sabancı Center, 39 katlı Akbank Genel Müdürlük Kulesi ve 34 katlı Sabancı Holding Kulesi ile Istanbul'da o dönemdeki en yüksek iş merkezi oldu. Brisa, 1996 yılında ise iş mükemmelliği konusunda gösterdiği üstün performansı sonucu Avrupa Kalite Büyük Ödülü'nü kazanan ilk Türk şirketi olmuştur. 1999 yılında öğrenime açılan Sabancı Üniversitesi'nin kuruluş aşamalarında, 1995 yılında 22 değişik ülkeden, çeşitli üniversite, bilim merkezi ve disiplinlere mensup 50'nin üzerinde bilimadamı, araştırmacı, öğrenci ve işadamı, Istanbul'da düzenlenen arama konferansında biraraya geldi.

1997 yılında işçi, işveren ve sendikanın ortaklığı ile Türkiye'de ilk kez Karabük'te Karçimsa çimento fabrikası kuruldu. 1998 yılında Sakıp Sabancı'nın hat ve resim koleksiyonundan derlenen "Altın Harfler" sergisi, New York Metropolitan Müzesi'nde sergilendi. "Altın Harfler" sergisi, Metropolitan Müzesi'nde sergilenen ilk Türk koleksiyonu ve ilk özel kaligrafi koleksiyondur. 2000 yılında "Altın Harfler" sergisi Fransa'da Louvre Müzesi'nde sergilendi. Böylece ilk kez Türk tabloları ve hat eserleri Louvre Müzesi'nde sergilenmiş oldu. Sakıp Sabancı ailesinin ikametgáhı Atlı Köşk, Sabancı Üniversitesi'ne müze olmak üzere tahsis edilmiş, Sakıp Sabancı Müzesi adı verilen müzenin dünya standartlarına uygun düzeye getirilmesi amacıyla uluslararası yetkinliği kanıtlanmış sanatçı, araştırmacı, sanat uzmanları ve müze yöneticilerinin katıldıkları bir arama konferansı düzenlenmiştir. Sabancı Topluluğu, çoğunluğu ile yüzde 50-50 ortaklık kurduğu, aralarında Bridgestone, DuPont, Toyota, Philip Morris, Kraft Foods International, Danone, IBM, Carrefour gibi dünya devlerinin bulunduğu şirketlerle ismini birleştirmiş, Sabancı logosunu dünyaya tanıtmıştır. Amerikan DuPont firması ile yüzde 50-50 ortak olarak, 2000 yılında DuPontsa B.V., 2001 yılında ise Dusa International LLC kuruldu. Böylece ilk kez bir Türk firması, dünya üzerinde 4 kıtada 16 fabrika ile faaliyet göstermeye başladı.

Başkanlıkları



Hacı Ömer Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanlığı,

Hacı Ömer Sabancı Vakfı VAKSA Mütevelli Heyeti Başkanlığı,

Sabancı Üniversitesi Onursal Başkanlığı, Sakıp Sabancı Müzesi Yönetim Kurulu Başkanlığı,

Dünya Türk Işadamları Kurultay Başkanlığı

Adana Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı (1964-1981),

Sanayi Odaları Birliği Başkanlığı (1969-1975),

Kocaeli Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı (1979 -1986),

Türk Deniz Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Başkanlığı (1985-1987),

 Türk Sanayici ve Işadamları Derneği-TÜSIAD Yönetim Kurulu Başkanlığı (1986),

TÜSIAD Yüksek Istişare Konseyi Başkanlığı (1987-1990),

9. Dünya Prodüktivite Kongresi Yürütme Komitesi Başkanlığı, (1995)

ÜYELİKLER

Istanbul Sanayi Odası Üyesi,

Dünya Prodüktivite Bilim Akademisi'nin Ömür Boyu Üyesi,

"Conference Board" Türkiye Temsilcisi,

Kabataş Erkek Lisesi Eğitim Vakfı Şeref Üyesi,

Hacı Ömer Sabancı Vakfı VAKSA'nın Kurucu Üyesi,

TEMA'nın Kurucu Üyesi,

TABA'nın Şeref Üyesi,

Avrupa Ekonomi Enstitüsü Şeref Üyesi,

"Avrupa, Ortak Miras" Kampanyası Onur Komitesi Üyesi, diğer pekçok kuruluşta onur üyelikleri

Fahri hemşerilikleri



Artvin, Erzurum, Kırıkkale illeri, Torbalı ilçesi ve Çerkezköy ilçesi,

ABD'de New Hampshire eyaleti, Houston şehri ve Beverly Hills semti Isminin verildiği caddeler : Artvin, Kocaeli ve Rize-Fındıklı'da üç cadde, Kayseri'deki Erciyes Üniversitesi'nin kampusu içindeki ana cadde.

ONURSAL DOKTORLUKLAR

Anadolu Üni. Eskişehir (1984)

New Hampshire Üni. ABD (1986)

Yıldız Üni. Istanbul (1992)

Erciyes Üni. Kayseri (1993)

18 Mart Üni. Çanakkale (1997)